Sisindiran, Wawangsalan jeung Paparikan

Oleh Ayahnya Haidar Ali Hamsyari pada 5 Juli 2013 pukul 5:29

Ku: Dana

Sisindiran

Sisindiran téh asalna tina kecap sindir, anu ngandung harti omongan atawa caritaan anu dibalibirkeun, henteu togmol. Luyu jeung éta, dina sastra Sunda anu disebut sisindiran téh nyaéta karya sastra nu ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun. Dina sisindiran, eusi atawa maksud anu dikedalkeun téh dibungkus ku cangkangna. Wangunan sisindiran téh kauger ku purwakanti, jumlah engang dina unggal padalisan, jeung jumlah padalisan dina unggal padana. Ku kituna, sisindiran téh kaasup kana wangun ugeran (puisi). Upama ditilik tina wangun jeung cara ngébréhkeunana, sisindiran dibagi jadi tilu golongan nyaéta: (1) rarakitan; (2) paparikan, jeung (3) wawangsalan. Ditilik tina eusina, rarakitan jeung paparikan bisa dipasing-pasing jadi tilu golongan, nyaéta: (1) silihasih; (2) piwuruk; jeung (3) sésébréd.

Conto sisindiran:

<p>Aya roda na tanjakan,</p> <p>katinggang ku pangpung jengkol.</p> <p>Aya ronda gogoakan,</p> <p>katinggang ku hulu kohkol.</p> <p>aya listrik di masigit,</p> <p>caangna kamana-mana.</p> <p>aya istri jangkung alit,</p> cangkengna kamana-mana

Wawangsalan

<p>Wawangsalan téh nyaéta sisindiran anu diwangun ku cangkang jeung eusi. Dina sindir diwangun deui ku cangkang jeung wangsal. Anu dijieun wangsalna téh tara ditétélakeun, tapi kudu ditéangan tina bagian eusi. Wangsal téh sok murwakanti jeung salah sahiji kecap anu aya dina bagian eusi téa. Nilik kana wangunna, wawangsalan téh diwangun ku dua padalisan: sapadalisan sindir, sapadalisan deui eusi. Jumlah engang dina unggal padalisan nyaéta dalapan engang. Umumna eusi wawangsalan téh ngeunaan silihasih, cinta atawa birahi. Contona:</p> <p>Belut sisit saba darat,</p> <p>Kapiraray siang wengi.</p> <p>(Maksudna: oray)</p> <p>Jukut jangkung pipir gunung,</p> <p>Hate abdi panas peurih.</p> (Maksudna eurih)

Paparikan

<p>Paparikan téh nyaéta wangun sisindiran. Kecap paparikan asalna tina kecap ”parék” anu hartina ”deukeut”. Paparikan diwangun ku cangkang jeung eusi, anu padeukeut sorana, sarta murwakanti laraswekas dina unggal padalisanna. Ari jumlah padalisan dina sapadana, kudu jengkep: dua, opat, genep, dalapan, jst. Satengahna tina jumlah padalisan téh cangkangna, satengahna deui eusi. Ari réana engang dina unggal padalisan umumna dalapan engang. Contona paparikan:</p> <p>Boboko ragrag di imah,</p> <p>Ninggang kana pileuiteun</p> <p>Mun bogoh montong ka sémah</p> <p>Ari anggang sok leungiteun.</p> <p>Paparikan di luhur diwangun ku opat padalisan; dua cangkang, dua eusi. Padalisan kahiji dina cangkang, padeukeut sorana sarta murwakanti tungtungna jeung padalisan kahiji dina eusi. Padalisan kadua dina cangkang padeukeut sorana sarta murwakanti tungtungna jeung padalian kadua dina eusi.</p> Upama nilik kana eusina, paparikan bisa dipasing-pasing jadi: paparikan silihasih, paparikan piwuruk, jeung paparikan sésébréd.

Rupi-rupi paparikan:

Paparikan Silih Asih Paparikan silih asih nyaéta paparikan nu eusina ngeunaan silihasih, cinta, atawa birahi. Contona:

Meuncit meri dina rakit,

boboko wadah bakatul.

Lain nyeri ku panyakit,

kabogoh direbut batur.

hiji deui :

lain Bangban lain Pacing,

lain kananga kuduna.

lain babad lain tanding,

lain kadinya kuduna. 

Paparikan Piwuruk Paparikan piwuruk nyaéta paparikan nu eusina piwuruk atawa naséhat. Contona:

Ka kulah nyiar kapiting,

ngocok endog bobodasna.

Ulah sok liar ti peuting,

osok loba gogodana.

Paparikan Sésébréd Paparikan sésébréd nyaéta paparikan anu eusina banyol, lulucon, jeung cawad (kritik). Contona:

Daun hiris dibeungkeutan,

dibawa ka juru leuit.

Anu geulis ngadeukeutan,

hayangeun dibéré duit.

Sapanjang jalan Cirebon,

jalan butut diaspalan.

Sapanjang dijajah Nipon,

baju butut tatambalan.